Voeding tijdens ziekte
Wie ziek is moet extra op zijn voeding letten. Wanneer het lichaam ziek is, heeft het meer energie, eiwitten en andere voedingsstoffen nodig dan normaal. Het is te vergelijken met zwaar werk of sport. Maar eten kan tijdens ziekte ook lastiger zijn dan normaal. Er kan sprake zijn van bijvoorbeeld misselijkheid, vermoeidheid en/of een verminderde eetlust. Hierdoor krijgt het lichaam minder energie, eiwitten en andere voedingsstoffen binnen terwijl het tijdens ziekte juist meer nodig heeft.
Wanneer het lichaam een langere periode onvoldoende voedingsstoffen binnen krijgt dan het nodig heeft kunt u het risico lopen om in een slechte voedingstoestand terecht te komen. Een slechte voedingstoestand, wordt ook wel ondervoeding genoemd. Ondervoeding is bij ziekte een veel voorkomend probleem. Het kan als gevolg hebben dat het herstel minder snel gaat. Maar ook kan het zijn dat u de behandeling minder goed verdraagt en dat deze langer duurt.
Afvallen is niet gewenst?
Onbedoeld afvallen is dus niet gewenst als u ziek bent. Wanneer u onbedoeld afvalt tijdens ziekte kan dit betekenen dat u minder energie, eiwitten en andere voedingsstoffen binnen krijgt dan u lichaam nodig heeft. Onbedoeld afvallen is eigenlijk wanneer u afvalt, zonder dat u hier iets voor moet doen. U verliest dus gewicht zonder dat u bent gaan letten op uw voeding of uw bewegingspatroon.
Er wordt gesproken van onbedoeld afvallen wanneer uw gewicht binnen één maand meer dan 5% gedaald is of binnen 6 maanden meer dan 10% gedaald is. Als voorbeeld betekent dit voor iemand die ziek is die voorheen 80 kg woog, meer dan 4 kg onbedoeld binnen een maand is afgevallen. Of meer dan 8 kg onbedoeld in het laatste halfjaar is afgevallen.
Bij onbedoeld gewichtsverlies betekent het dat het lichaam dus meer energie en eiwitten nodig heeft. Het gewicht dat het lichaam verliest is echter niet alleen vetmassa, maar vooral spiermassa.
Wanneer u onbedoeld gewicht verliest, verliest u dus in feite spiermassa. Wanneer u overgewicht heeft, kunt u alsnog onbedoeld gewicht verliezen. Het effect hiervan is hetzelfde. U kunt zelfs blij zijn met het gewichtsverlies. Belangrijk om hierbij te onthouden dat dit dus niet alleen vetmassa is, maar ook spiermassa. Op lange termijn kan dit resulteren in een verminderde conditie en vermoeidheid. Ook kan een verminderde spiermassa leiden tot een langer herstel bij ziekte.
Bij onbedoeld gewichtsverlies is het daarom belangrijk om verder gewichtsverlies te voorkomen. Het beste is om tijdens ziekte op een stabiel gewicht te blijven. Bespreek met uw diëtist uw eigen doelen of streefgewicht.
Eiwitten in de voeding
In een periode van ziekte heeft het lichaam extra eiwitten nodig. Eiwit is een bestanddeel in de voeding dat nodig is voor de opbouw en in stand houding van de spieren. Ook is het belangrijk voor herstel bij wonden. Wanneer het lichaam dit niet uit de voeding kan halen omdat er te weinig gegeten wordt, haalt het lichaam dit uit de spiermassa. Hierbij kan ongewenst gewichtsverlies optreden wat kan leiden tot een verminderde conditie en vermoeidheid. Om dit te voorkomen is het belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen in de voeding. Hoeveel eiwitten iemand nodig heeft, is afhankelijk van de lengte, het gewicht en het activiteitenpatroon.
Let op als u een nierprobleem heeft, overleg hierbij altijd met een arts/diëtist.
Bij ziekte kan een goede energie- en eiwitinname helpen tot een voorspoedig herstel.
Eiwitbronnen
Er zijn veel verschillende producten waar eiwitten in zitten. Denk hierbij aan de hartige producten zoals vleeswaren, kaas, vlees, vis en eieren. Maar ook zuivelproducten zijn een bron van eiwitten. Voorbeelden van zuivelproducten zijn, melk, karnemelk, yoghurt, kwark, pap en vla. Hierbij zit in de ongezoete magere variant vaak de meeste eiwitten.
Peulvruchten en noten zijn ook een bron van eiwitten. Verderop in deze folder zijn voorbeelden van producten met bijbehorende eiwitten te vinden.
Eiwitbehoefte
Gezonde volwassenen tussen de 18 – 64 jaar hebben gemiddeld 0,8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht nodig. Gezonde ouderen, boven de 65 jaar, hebben gemiddeld 1,0 gram eiwit per kg lichaamsgewicht nodig. Tijdens ziekte is deze behoefte verhoogd. Deze kan door infecties, grote operaties, bestralingen, wonden, chemotherapieën of andere ziekten verhoogd zijn. De behoefte tijdens ziekte kan 1,2-1,5 gram per kg lichaamsgewicht zijn. Er zijn uitzonderingen op deze regel.
Zoals met uw diëtist besproken is uw gemiddelde eiwitbehoefte per dag ____________________________ gram eiwit.
Tips voor voldoende eiwitintake
- Hartig beleg zoals kaas en vleeswaren bevat veel eiwitten. Beleg hier uw boterham/cracker/beschuit royaal mee. U kunt hierbij ook denken aan bijvoorbeeld uw boterham/cracker/beschuit dubbel beleggen.
- In het hartig beleg zit de meeste eiwitten. Wanneer het niet lukt om de boterham op te eten, probeer dan in ieder geval uw beleg op te eten uit het vuistje. Of neem een toetje/pap bij uw maaltijd.
- Bij de warme maaltijd zitten de meeste eiwitten in het vlees/vis en in het zuiveltoetje. Wanneer u verminderde eetlust heeft, probeer dan eerst uw vlees/vis te eten en het toetje. Wanneer uw eetlust weer toeneemt, zijn de aardappelen en de groenten uiteraard ook van belang.
- Spreid het eten goed over de dag. 6 keer een kleine maaltijd wordt vaak beter door het lichaam verdragen dan 3 grote maaltijden.
- Neem drinken/vocht met inhoud. Water, koffie of thee is goed voor de totale hoeveelheid vocht, maar zitten verder geen voedingsstoffen en eiwitten in. Probeer daarom vaker melk of karnemelk te drinken. Wanneer u dit niet lekker vindt zijn bijvoorbeeld yoghurtdrink of chocolademelk ook een goede optie.
- Neem als tussendoortje iets met eiwitten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een schaaltje yoghurt of kwark, een handje ongezouten noten, blokjes kaas of een paar plakjes vleeswaren.
Rekenen met eiwitten
Eiwit-grammenlijst
Op recept van uw diëtist heeft u wellicht één van de volgende aanvullende drinkvoedingen voorgeschreven gekregen. Deze producten zijn niet in de supermarkt te verkrijgen. Wel zijn ze te verkrijgen bij de apotheek. Zonder recept van de diëtist of huisarts zijn de kosten hiervan voor eigen rekening.
Tot slot
De afdeling Diëtetiek is voor meer informatie te bereiken op telefoonnummer (0512) 588 642.
Maandag t/m vrijdag van 09:00 uur – 09:45 uur en van 13:30 uur – 14:00 uur
E-mail: dietetiek@nijsmellinghe.nl
Afdeling Diëtetiek
Ziekenhuis Nij Smellinghe
Compagnonsplein 1
9202 NN Drachten